Alles over sjorhout of pioniershout

Geen scouts(lokaal) zonder sjorhout

Sjorren en pionieren, dat is écht scouts! Of je nu een stevige kruissjorring legt, een driepikkel bouwt als basis voor een kookplek, of een indrukwekkende toren in elkaar zet waar je een kabelbaan vanaf laat vertrekken – sjorren is dé scoutstechniek. Al van bij de jongste takken leren we onze eerste knopen en sjorringen, die uitmonden in unieke en knap aangelegde kampplekken. Een tafel bouwen om samen aan te eten, een toffe chillplek sjorren, of zelfs een rivier overbruggen met een zelfgemaakte constructie: sjorren is de manier om met de groep samen te werken, plannen tot leven te brengen en letterlijk de basis te leggen voor een onvergetelijk kamp.
Maar sjorren is zoveel meer dan alleen een praktische vaardigheid. Het is een kans om samen met je groep grenzen te verleggen, te experimenteren met hout en touw, en om je creativiteit helemaal los te laten. Of je nu met je tak een groot bouwwerk opzet of een hele speeltuin in elkaar steekt, sjorhout is onmisbaar bij elk pioniersproject. Ben je op zoek naar het juiste hout voor jouw volgende sjoravontuur? In deze blog ontdek je hoe je het beste sjorhout kiest, hoe je het goed bewaart en delen we tips om er jarenlang plezier van te hebben.

Sjorhout kiezen

Voor sjor- of pioniershout wordt vaak sparren- of dennenhout gekozen. Dit zijn twee lichtere houtsoorten die toch sterk genoeg zijn om constructies mee te bouwen. Ze zijn natuurlijk voldoende beschikbaar, makkelijk te verkrijgen en dankzij de fijne structuur van het hout zijn ze makkelijk om er knopen om te leggen en touwen aan te bevestigen. Ideaal voor stevig en betrouwbaar sjorwerk dus. In België wordt vaak fijnspar (Epicea) gebruikt als sjorhout. Epicea is een sterke houtsoort die ook werd gebruikt in de mijn- en scheepsbouw. Een prima pioniershout dus.
Andere sparren- of dennensoorten, zoals de zwarte den en Douglasspar, zijn sterker en gaan langer mee, maar die worden ingevoerd en zijn daarom duurder.
Kies voor sjorhout uit een duurzaam beheerd bos (PEFC of FSC-label), zo weet je zeker dat er geen hectares bos gekapt worden voor jouw sjorbalken.
Het beste sjorhout is ontschorst, al dan niet gefreesd, en op een milieuvriendelijke manier geïmpregneerd tegen rotten, schimmels en insecten. Impregneren zorgt ervoor dat de balken jaren langer meegaan, en dat is dan weer goed voor de bossen waar we zo graag in ravotten.

Gefreesde sjorbalken of niet?

Niet gefreesd hout bewaart zijn natuurlijke veerkracht en breekt daardoor minder snel, omdat je de natuurlijke ringstructuur van het hout niet aantast. Gefreesd hout is stijver, maar minder economisch en duurder omdat je de buitenste randen van het hout wegschaaft. Je moet dus van een dikkere balk starten om de nodige dikte over de ganse lengte van de balk te behouden.
Gefreesd hout is daarentegen gladder en bevat geen knoesten of bast waaraan de jongste leden hun handen kunnen kwetsen.

Sjorhout bewaren

Goed opgeslagen sjorbalken gaan langer mee en da’s weeral goed voor de duurzaamheid van je balken en finaal de bossen waarin we spelen.

Langdurige opslag

Het typische “sjorhoutkot” aan het lokaal: een open ruimte met een dak erboven, zodat wind door het hout kan waaien maar de balken toch beschermd zijn tegen regen en felle zon. De vloer van het sjorhoutkot is best een stenen vloer of goed aangestampte zandvloer waar geen onkruid tussen kan groeien.

Tijdelijke opslag

Bijvoorbeeld op kamp. Zet de sjorbalken rechtop tegen een constructie, boom of muurtje. Zo loopt regenwater van het hout af en zorgt wind voor ventilatie en droging.

Sjorhout controleren

Het is een goede gewoonte om je palen regelmatig te controleren op breuken en stevigheid. Doe dit zeker voor je op kamp vertrekt (kapotte sjorbalken vervoeren heeft geen zin).
Een goede, stevige sjorpaal meet tussen de 8 en 13 centimeter diameter.Ideaal rond de 10 cm diameter.
Dunner? Dan is de balk zwakker en dus minder sterk voor constructies.
Dikker dan 10 cm? Dan wordt de balk zwaarder om te hanteren, dat is vooral zo bij langere sjorbalken.
Scheuren in een balk.
Scheuren in de lengte van de balk zijn minder problematisch. Door het drogen van het hout kunnen lengtescheuren ontstaan, die weinig invloed hebben op de sterkte van de balk. Worden het er na verloop meer, worden ze langer of worden ze te diep (past er een vinger in)? Keur de balk dan af. Dwarse scheuren daarentegen zijn gevaarlijk; ze kunnen de balk doen breken en een constructie laten instorten.
Hoe test je een sjorbalk?
Tik met een houten hamer op de balk. Hoor je een helder geluid? Dan is de balk in orde. Hoor je een dof geluid? Dan heeft de balk één of meerdere breuken. Keur de balk dan af voor sjorconstructies.
Laat een balk nooit vallen om het geluid te testen, dat kan nieuwe schade veroorzaken.

Sjorhout gebruiken

Sjorhout dient om te pionieren of sjorren, niet om op te kloppen of mee te kloppen. Het is bijna nooit nodig om sjorhout in de grond vast te zetten. Maak slimmer gebruik van drie- of vierpikkels in je constructie. Kies je ervoor om toch een balk in de grond te zetten? Sla die dan niet in de grond (dit beschadigt het hout!), maar gebruik een grondboor. Maak met de boor eerst een gat in de grond, plaats de balk en vul het gat met een mengsel van water en zand.

Extra tips van de Ploeg Technieken

Maak nooit punten aan sjorbalken. Het is niet nodig als je een balk in de grond moet slaan en het voorkomt verwondingen wanneer iemand er (in het donker) tegenaan loopt.
Gebruik een kleurcode om de lengte van je balken aan te duiden. Kies eventueel dezelfde kleurcode voor de lengte van je sjortouw.
Een gebroken paal kun je hergebruiken door er een kortere sjorbalk van te maken. Vergeet de kleurcode dan niet aan te passen!

Wil je graag een vorming over pionieren volgen? Groepen van Scouts en Gidsen Vlaanderen kunnen daarvoor terecht bij Ploeg Technieken.
Ben je met je groep toe aan wat meer dan een foerageplek sjorren? De publicatie Grote Sjorconstructies zet je op weg naar grotere en veilige constructies.